هنجار گریزی های زبانی و ادبی در غزلیات مولوی

شاید یکی از دلایل غربت دیوان عجیب غزلیات مولانا بین فارسی زبانان غرابت آن باشد که نه شبیه به غزلسرایی پیش از خود است و نه بعد از خود. مصرع هایی از قبیل: «خواب من زهر فراق تو بنوشید و بمرد»، «گوشم شنید قصّه ی ایمان و مست شد «، «آینه ی صبوح را ترجمه ی شبانه کن»، «خون چو می جوشد منش از شعر رنگی می زنم» و بسیاری از ابیات و مصرع های غزل های دیگر او، انسان را به یاد تابلوهای سالوادور دالی (salvador dali -1904 -1989) نقّاش بزرگ قرن بیستم و «نماینده ی برجسته ی سوررئالیزم در نقاشی معاصر جهان می اندازد. آن درهم ریختگی ابعاد زمان و مکان و عناصر هستی، آن گونه که در تابلوهای دالی دیده می شود در تصاویر مصارع و ابیات مولانا نیز احساس می شود و چه بسیارند غزل های مولانا که دارای این حالت ترکیبی هستند، آمیختگی ابعاد مختلف که در زندگی و منطق عادی هیچ گاه پیوند آنها امکان پذیر نیست. (شفیعی کدکنی،1388:83)» که از این غرابت و آمیختگی در تعبیر زیباشناسانی چون جاحظ و عبدالقاهر جرجانی با عنوان خلاف مقتضای ظاهر یاد می شد که نظری داشتند به کشف زیبایی های کتب مقدس و نیز قرآن مجید و در تعبیر شکل گرایا (=فرمالیست ها) نی چون شکلوفسکی و یاکوبسن با عناوینی چون: هنجارگریزی، فورگراندینگ و آشنایی زدایی و غریب سازی یاد می شود. این پژوهش کوشیده است بخشی از این هنجار گریزی ها را از دیدگاه های مختلف در غزلیات مولانا برجسته کند و زیبایی های نهفته در آن را که تا به حال از چشم خوانندگان مختفی بوده است آشکار کند. بی شک در آینده در باب دیوان غزلیات شمس و کشف جمال شناسی آن کتاب های شایسته ای نگاشته خواهد شد. من نیز در مقام یکی از شیفتگان شعر فارسی به نوبه ی خود کوشیده ام درباره این شاعر بزرگ با نوشتن این رساله ادای احترامی کرده باشم.